ÖZET
Endometriyozis; endometriyal stromal ve glandüler dokuların uterin kavitenin dışında yerleşmesi olarak tanımlanır. Reprodüktif dönemdeki kadınların %10-15'inde görülür. Dismenore, disparoni, kronik pelvik ağrı ve infertilite; endometriyoziste sık karşılaşılan semptomlardır. Östrojen, endometriyum dokusunun proliferasyonunda rol oynayan hormon olup, endometriyozis de östrojene bağımlı bir hastalıktır. Bu nedenle medikal tedavi protokolünün amacı östrojen üretiminin azaltılmasına yöneliktir. Endometriyozisin tedavisinde uzun süre kullanılan GnRH analogları ve progesteron gibi hormonal ilaçlar da östrojen üretimini azaltarak etki gösterirler. Son yıllarda endometriyozis tedavisinde kullanıma girmiş ve hormonal olmayan ilaçların da östrojen aktivitesini azaltarak etki ettiği bilinmektedir. Aromataz enzim inhibitörleri östrojen sentezini engelleyerek etki gösterirken, selektif modülatörleri ise östrojen ile reseptör düzeyinde yarışarak östrojenin etkisini bloke eder. Endometriyoziste görülen kronik inflamasyonun patofizyolojisinde, peritoneal dokularda aktive olmuş makrofaj sayısındaki artış ve immün hücre fonksiyonlarındaki değişiklikler temel nedeni oluşturmaktadır. Bu değişiklikler sonucunda büyüme faktörleri ve sitokinler gibi çeşitli lokal maddeler salgılanmaktadır. Salgılanan bu lokal maddeler de, yeni vasküler yapıların oluşmasına ve hücrelerin proliferasyonuna neden olmaktadır. Endometriyotik dokularda vasküler yapıların oluşumunu ve hücrelerin çoğalmasını inhibe eden yeni ajanların endometriyozis tedavisinde kullanımı konusu deneysel aşamadadır. Bu çalışmada, endometriyozis tedavisinde, literatürde yer alan hormonal olmayan yeni ilaçlar ve deneysel olarak araştırılan ajanların kullanımının gözden geçirilmesi amaçlanmıştır.

ABSTRACT
Endometriosis is described as the presence of endometrial glandular and stromal tissue outside the uterine cavity. It affects 10-15% of women of reproductive age. Dysmenorrhea, chronic pelvic pain and infertility symptoms are frequently seen in women with endometriosis. Endometriosis is an estrogen dependent disease. Estrogen has an important role in proliferation of cells in the endometriotic tissue. For this reason, medical treatment of endometriosis is mainly based on reducing intrensic estrogen. Hormonal treatment with progesterons, GnRh-analogues have been used for this reason for a long time. Recently, alternative non-hormonal treatment modalities that decrease the intrensic estrogen activity have emerged. Aromataze inhibitors can be used in order to decrease estrogen synthesis while estrogenic activity can be blocked using selective estrogen modulators that compete with estrogen at the receptor level. Other underlying pathophysiologies in endometriosis are altered immune cell function and increase in the number of activated macrophage cells in the peritoneal tissue as a prominent characteristic feature of chronic inflammation. This alterations lead to secretion of local substances such as growth factors, cytokines that lead to cell proliferation and new vascularization. The drugs that inhibit vascular endothelial growth factors and cell proliferation are used in experimental studies for treatment of endometriosis. The purpose of this review, is to discuss the new medical non-hormonal treatment modalities and experimental drugs that are used in treatment of endometriosis.