ÖZET
Tüberküloz (TBC) insidansı son 10 yılda tüm dünyada artış göstermiştir ve hala önemli bir halk sağlığı problemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerin yanısıra endüstrileşmiş ülkelerde de TBC'nin artması, TBC'nin insan immunyetmezlik virüsü (HIV) endemisi ile ilişkisine, çok ilaçlı tedaviye dirençli suşların ortaya çıkmasına ve TBC'nin sık olduğu ülkelerden gelen göçmen sayısının artışına bağlı olabilir. Kadın genital sistem tüberkülozu olgularının %80-90'ını tipik olarak 20-40 yaşları arasında olan ve infertilite nedeniyle yapılan araştırma esnasında tanı koyulan hastalar oluşturur. TBC, genital sistemde tubal hasara ve bozulmuş endometrial reseptiviteye yol açarak infertiliteye neden olur. İntrauterin yapışıklıklar, menstrüel anormallikler ve bozulmuş endometrial reseptivite ile sonuçlanan endometrium hasarı, tekrarlayan gebelik kayıpları, ektopik gebelik ve infertiliteye neden olan tubal hasar TBC'nin medikal ve cerrahi olarak tedavisi zor olan major komplikasyonlarıdır. Tanıda kullanılan testler pahalı, invazif ve zaman alıcıdır. Son zamanlarda kullanılan hızlı moleküler teknikler ise mikroorganizmanın bir an önce tespit edilmesini sağlayarak hızlı tanı olanağı sağlamıştır. Sonuç olarak bu öldürücü hastalığın ciddi komplikasyonlarından kaçınmak için zamanında, doğru tanı ve tedavi gereklidir. Pelvik kitlelerin değerlendirilmesinde gereksiz geniş cerrahiye maruz kalmamak için pelvik TBC de ayırıcı tanıda göz ardı edilmemelidir. Genital TBC'li infertil hastalarda en gerçekçi tedavi yaklaşımı, gebelik sonuçlarının çok olumlu olmamasına rağmen endometriumun değerlendirilmesini takiben hastanın yardımla üreme tekniklerine yönlendirilmesidir.

ABSTRACT
The incidence of tuberculosis (TBC) has increased worldwide in the past decade and it still remains to be an important global public health problem. The resurgence of TBC in industrialized countries besides underdeveloped areas of the world may be attributed to association of TBC with endemic Human Immunodefficiency Virus (HIV) infection, emergence of mycobacterium tuberculosis strains resistant to multidrug therapy and elevated number of immigrants from countries where the disease is common. Female genital TBC is typically presented as a disease of young women between the ages of 20-40 and often diagnosed during infertility work-up in 80-90% of the cases. Female genital TBC produces devastating effects resulting in infertility secondary to tubal damage and impaired endometrial receptivity. Intrauterine adhesions, destructed endometrium leading to menstrual abnormalities and impaired endometrial receptivity, recurrent abortions and tubal damage causing tubal factor infertility and ectopic pregnancy appear as major complications of TBC difficult to manage with medical or surgical therapy. Various tests used for the diagnosis are expensive, invasive and time consuming. Currently used rapid molecular techniques for identification and detection of the microorganism have allowed us to achieve more rapid diagnosis. As a conclusion timely and accurate diagnosis and therapy of TBC are mandatory to avoid serious complications of this potentially fatal disease. Medical awareness of pelvic TBC should be present for the differiantial diagnosis of pelvic mass not to be subjected to unnecessary extended surgery. Assisted reproductive technologies with preliminary endometrial assessment offer the only realistic therapy for tuberculous infertility although the pregnancy outcome seems to be not optimistic for this unfortunate group of females.