ÖZET
<b<Amaç: Bilgisayar (Video display terminal=VDT) kullanan gebe kadınların maruz kaldığı elektromanyetik alan (EMA) simüle edilerek VDT ortamının hipotalamo -hipofizer - ovarian eksen ve hematolojik parametrelere etkisinin gebe ratlar üzerinde araştırılması. Çalışmanın yapıldığı yer: Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Laboratuarları, Eskişehir Yöntem ve Gereçler: Çalışmada üç aylık erişkin Wistar soyundan dişi albino ratlar tahta kafeslerde ortalama 20±2 ^oC 'lik laboratuar sıcaklığında muhafaza edildiler. Çalışma süresince denekler 10 saat aydınlık - 14 saat karanlık periyodlarına tabi tutuldular. EMA oluşturmak için dış yüzü yalıtılmış 0.5 cm kalınlığında iletken bakır tel sarılı bobinler kullanıldı. Bobinler tahta kafesin üstüne ve her iki yanına yirmişer kez sarıldı. Bobin uçları iki ayrı fonksiyon jeneratörüne bağlandı. VDT'lerde ekrandan 30 cm uzaklıkta alan şiddeti ortalama olarak 1-7 milliGauss (mG), tur. Deney ortamımızdaki alan şiddeti maksimum 10 mG olacak şekilde seçildi. Yirmibeş rat zamanla değişen horizontal ve vertikal manyetik alan etkisinde bırakılırken, 15 rat kontrol grubu olarak alındı. Dikey doğrultuda 50 Hz, yatay doğrultuda ise 20 kHz seçildi. Fonksiyon jenaratörleri günde 8 saat açık, 167 saat kapalı tutuldu. Ratlar gebeliklerinin 20. gününe kadar aynı dozda EMA'a tabi tutuldu. Gebeliğin 20. gününde ratlar sakrifiye edildi. İntrakardiak kan örneklerinde tam kan ve hormon analizleri çalışıldı. Bulgular: EMA'a tabi tutulan ve kontrol gebe ratlarda follikül stimüle edici hormon (FSH), estradiol (E2), tiroid stimüle edici hormon (TSH), serbest triiodotironin (sT3) ve insülin değerlerinde fark saptanmadı (p> 0.05). EMA'a tabi tutulan ve kontrol gebe ratlarda hemoglobin (Hb), hematokrit (Htc), lökosit ve trombosit değerleri ile ortalama eritrosit hemoglobini (MCH), ortalama eritrosit hacmi (MCV) ve ortalama eritrosit hemoglobin konsantrasyonu (MCHC)'nunda değişiklik göstermediği görüldü. Periferik kan yaymalarında ise lenfosit nötrofil ve eozinofil serisinde fark saptanmazken monositlerin EMA grubunda azaldığı (p< 0.05) dikkati çekmektedir. Sonuç:Bilgisayarların yarattığı EMA'ların hormonal ve hematolojik parametreleri olası etkisini araştırmak için daha geniş çalışmalara gereksinim vardır.

ABSTRACT
Objective: In this study, by simulating the EMF created by VDT's, were tried to find out if EMF exposure of pregnant rats had any effects on hypothalamic-pituitary-ovarian axis and hematologic parameter. Instituion: Osmangazi University School of Medicine, Physiology Laboratories, Eskişehir Material and Methods: Three-month-old female Wistar-Albino rats were kept in wooden cages under the overage laboratory temperature of 20 ± 2^oC and were exposed during the study to light and dark periods of 10 and 14 hours. To create EMF's, rectangular coils were used, with 0.5 cm thick copper wire wound round them. Ends of coils were connected to two different function generators. Intensity of EMF, 30 cm away from the secreen in VDT's is 1-7 milliGauss (mG). In our experimental environment the intesity of EMF was established to be 10 mG at the maximum. While 25 rats were exposed to time varying horizontal and vertical magnetic effects, 15 were used as controls. Vertical and horizontal EMF's of 50 Hz and 20 kHz were chosen. Rats were exposed to EMF through a wooden floor of their cages, with function generators on for 8 hours daily. Pregnant rats were exposed to the same intensity of EMF all through pregnancy. After sacrificing on day 20, blood samples were taken for complete blood counts, blood smears and hormonal analyses. Results: There were no differences between EMF and control groups of rats as to their serum levels of follicle stimulating hormone (FSH), estradiol (E2), thyroid stimulating hormone (TSH), free tri-iodo-thyronin (fT3) and insulin (p> 0,05). Levels of hemoglobin (Hb), hematocrit (Hct), leukocyte and platelet counts and mean corpuscular hemoglobin (MCH), mean corpuscular volume (MCV), mean corpuscular hemoglobin concentration did not differ between EMF and control groups of rats. In the blood smears, only monocytes were found to be decreased in the EMF group (p< 0,05). Conclusions: Further studies are needed to elucidate the effects of EMF's hormonal and hematologic parameters in pregnant rats.