ABSTRACT
Association between endometriosis and infertility was well established, and different mechanisms have been postulated depending on the stage of endometriosis. However, effect of endometrioma(s) when considered independent of the stage is still unclear. Accordingly, surgical removal of endometrioma(s) is also controversial in a patient who has a pregnancy-wish. Conflicting results are seen regarding the impact on assisted reproductive treatments (ART) outcome of endometrioma surgery. We specifically propose that patients with endometrioma(s) who underwent several failed ART attempts do not get benefit from surgical removal which would be a wastage of time. Even opinions exist that ART has superseded surgery as first-line therapy for endometriosis. The main drawbacks of endometrioma surgery which are subsequent decrease in ovarian reserve and delay for a new ART cycle become even more significant in an infertile couple with recurrent ART failures. Well-designed studies are required examining utility of endometrioma surgery in ART programmes to adopt an evidence-based approach.

ÖZET
Endometriozis ve infertilite birlikteliği literatürde net olarak ifade edilmektedir, nedensel ilişkide ise endometriozisin evresine göre farklı mekanizmalar öne sürülmektedir. Öte yandan hastalığın evresinden bağımsız olarak ovaryan endometriomanın infertiliteye etkisi hala netleşmemiştir. Bu sebeple çocuk sahibi olmak isteyen bir kadında endometrioma cerrahisi tartışmalıdır. Literatürde endometrioma cerrahisinin yardımla üreme tedavi (YÜT) sonucuna etkisi ile ilgili farklı sonuçlar bulunmaktadır. Bu yazı ile YÜT uygulanan kadınlarda endometrioma cerrahisinin yeri tartışılmıştır. Özellikle tekrar eden YÜT başarısızlığı olan kadınlarda endometrioma cerrahisinin faydalı olmadığı ve zaman kaybına yol açacağı öne sürülmektedir. Son zamanlarda endometriozisin ilk basamak tedavisinde bile YÜTnin cerrahiye üstün olduğu ifade edilmektedir. Endometrioma cerrahisinin over rezervinde azalmaya yol açma olasılığı ve de yeni bir tedavi siklusu için zaman kaybı oluşturması tekrar eden YÜT başarısızlığı olan infertil çiftlerde daha da önem kazanmaktadır. Ovaryan endometrioma cerrahisinin YÜT programlarında yararı ile ilgili kanıta dayalı yaklaşımlar oluşturabilmek için iyi planlanmış çalışmalara ihtiyaç vardır.